Author Archive: Ola

T. 65.1, s. 17-21

Posted on by

Właściwości fizyczne i chemiczne poziomów próchnicznych gleb Pola Mokotowskiego w Warszawie

Physical and chemical properties of soil humus horizons in the Pole Mokotowskie Park in Warsaw

Iwona SZUMACHER
Uniwersytet Warszawski
Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: szumi@uw.edu.pl
ORCID: 0000-0003-1419-0477
Michał KONOPSKI
Polska Akademia Nauk
Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania
e-mail: konopski@twarda.pan.pl
ORCID: 0000-0002-5883-5831

Zarys treści: W latach 2006 i 2018 zostały przeprowadzone badania właściwości fizycznych i chemicznych poziomów próchnicznych gleb Pola Mokotowskiego w Warszawie. Wykazały one utrzymującą się zasobność w składniki odżywcze oraz optymalne warunki retencji wody dostępnej dla roślin. Pogorszeniu uległa struktura i układ gleby, w efekcie czego doszło do zaburzenia warunków wodno-powietrznych gleb. Przyczyną tego jest prawdopodobnie intensywne wydeptywanie i organizacja imprez masowych. W związku ze spodziewanym dalszym wzrostem antropopresji na Polu Mokotowskim i wynikając z niego niekorzystnym przekształceniem struktury utworów powierzchniowych, funkcja ekologiczna gleb będzie ulegać deprecjacji.

Słowa kluczowe: park miejski, Pole Mokotowskie, Warszawa, gleba, poziom próchniczny

Abstract: In 2006 and 2018, research was conducted on physical and chemical properties of soil humus horizons in the Pole Mokotowskie Park in Warsaw, Poland. As evidenced by laboratory testing on collected samples, soil richness in nutrients and optimal water retention conditions for plants have been maintained. However, the structure and composition of the soil have deteriorated, as a result of which soil water and air conditions are disturbed. The reason for this is probably intensified trampling and organizing mass events in the park. Due to the expected further increase in anthropopressure in the Pole Mokotowskie Park and the resulting adverse transformation in the structure of surface deposits, the ecological function of soils is expected to be depreciating.

Keywords: urban park, Pole Mokotowskie Park, Warsaw, soil, humus horizon

Zalecany sposób cytowania/Cite as: Szumacher I., Konopski P., 2020, Właściwości fizyczne i chemiczne poziomów próchnicznych gleb Pola Mokotowskiego w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 65.1, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 17-21.

Wpłynęło: 15.12.2019
Zaakceptowano: 19.03.2020

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 65.1, s. 23-32

Posted on by

Grzyby Pola Mokotowskiego w Warszawie

Fungi of the Pole Mokotowskie park in Warsaw, Poland

Marta WRZOSEK
Uniwersytet Warszawski
Wydział Biologii
Ogród Botaniczny
e-mail: martawrzosek@gmail.com
ORCID: 0000-0002-5871-5020

Zarys treści: Inwentaryzacja grzybów na terenie parku miejskiego Pole Mokotowskie w Warszawie była prowadzona w latach 2015-2019. W 2016 roku pobrano próbki gleby i analizowano skład mykocenoz glebowych, podczas gdy w pozostałych okresach skupiono się na grzybach wielkoowocnikowych. Najwięcej grzybów wielkoowocnikowych zanotowano jesienią 2017. W sumie na terenie parku zidentyfikowano 54 gatunki grzybów wielkoowocnikowych, kilka makroskopowych pleśni oraz 61 taksonów drobnych grzybów glebowych wyhodowanych z próbek gleby w laboratorium. Sporadycznie notowano również patogeny roślin – w szczególności te, których identyfikacja nie wymagała drobiazgowych badań laboratoryjnych. W stosunku do innych terenów zieleni Warszawy Pole Mokotowskie jawi się jako refugium grzybów leśnych i okrajkowych. Mykocenozy łąkowe są ubogie.

Słowa kluczowe: grzyby wielkoowocnikowe, inwentaryzacja, grzyby parków

Abstract: Preliminary inventory of the fungi from the Pola Mokotowskie – city park in Warsaw (Mokotów Field) in Poland was carried out in 2015-2019, but particularly insightful in 2016. In 2016, soil samples were taken and the composition of soil mycocoenosis was analyzed, while in other periods the focus was set on the macromycetes. The largest number of mushrooms, toadstools, and hoof fungi was recorded in the autumn of 2017. In total, 54 species of large asco-, and basidiomycetous fungi were identified, several macroscopic molds (ex. Trichoderma sp.) and 61 taxa of micromycetes obtained from soil samples in the laboratory. Plant pathogens have also been sporadically recorded – in particular, those whose identification did not require specific laboratory tests. Concerning other green areas of Warsaw, Pole Mokotowskie appears as a refugium of forest mushrooms. However, meadow mycocoenosis are very scarce.

Key words: macromycetes, inventory, fungi of anthropogenic habitats

Zalecany sposób cytowania/Cite as: Wrzosek M., 2020, Grzyby Pola Mokotowskiego w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 65.1, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 23-32.

Wpłynęło: 06.06.2019
Zaakceptowano: 13.12.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 65.1, s. 33-42

Posted on by

Flora parku Pole Mokotowskie w Warszawie

Flora of the Pole Mokotowskie park in Warsaw

Barbara SUDNIK-WÓJCIKOWSKA
Uniwersytet Warszawski,
Wydział Biologii
Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych
e-mail: barbara.sudnik@uw.edu.pl
ORCID: 0000-0001- 6022-9235
Krystyna JĘDRZEJEWSKA-SZMEK
Uniwersytet Warszawski
Ogród Botaniczny
e-mail: kry.je.sz@gmail.com
ORCID: 0000-0003-1509-6300
Piotr SIKORSKI
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Instytut Inżynierii Środowiska
e-mail: piotr_sikorski@sggw.pl
ORCID: 0000-0002-5611-4731

Zarys treści: Historia użytkowania parku miejskiego Pole Mokotowskie w Warszawie w zasadniczy sposób wpłynęła na jego szatę roślinną. Na siedlisku żyznych grądów, dwieście lat temu były pola uprawne, później rosyjskie tereny wojskowe, tor wyścigów konnych, a nawet lotnisko. W rezultacie dzisiejszy park ma średnio bogatą florę (ponad 350 gatunków) i występujący miejscami drzewostan nie jest starszy niż 70 lat (rodzime i obce sadzone drzewa, z których większość odnawia się spontanicznie). Runo leśne typowe dla grądów odtworzyło się w niewielkim stopniu. Blisko połowę flory Pola stanowią gatunki łąkowe, murawowe i trawnikowe. Najciekawsza i najbogatsza florystycznie jest łąka świeża w południowej części parku, koszona zwykle raz w roku. Nieudanym eksperymentem była wysiana jednorazowo tzw. „łąka kwietna”. Próba przyczyniła się tylko do krótkotrwałego wzbogacenia flory Pola Mokotowskiego w barwnie kwitnące roczne gatunki. Nieco niższy we florze parku niż w skali Warszawy jest udział gatunków obcego pochodzenia, głównie ruderalnych, zajmujących jego obrzeża, pobocza dróg, porzucone obiekty sportowe i bezpośrednie sąsiedztwo budynków.

Słowa kluczowe: park miejski, parkowe runo leśne, rośliny łąkowe w parku, rośliny obcego pochodzenia

Abstract: The history of the Pole Mokotowskie – city park in Warsaw, has strongly influenced its flora. Its fertile habitats of oak-lime-hornbeam forests, two hundred years ago were occupied by farmlands, later converted into Russian military areas, a horse racing track, and even an airport. As a result, today’s Pole Mokotowskie has a rich flora (over 350 species) and is covered by forests planted no more than 70 years ago (native and alien tree species, most occurring due to natural regeneration). Forest undergrowth has slightly recovered. Nearly half of the flora are species typical for meadows, grasslands and lawns. The most interesting and richest in plant species area is the moderately moist meadow located in the southern part of the park, usually mown once a year. Also introduction of so-called “flower meadow” was perform in part of the area but appeared to be little successful experiment, which only temporarily enriched the flora of the park in colourfully blooming annual species. The share of alien species, mainly ruderals, occupying the margins, roadsides, abandoned sports facilities and the immediate vicinity of buildings, is slightly lower in the park’s flora than in the flora of Warsaw.

Keywords: city park, park undergrowth, meadow plants in the park, alien plants

Zalecany sposób cytowania/Cite as: Sudnik-Wójcikowska B., Jędrzejewska-Szmek K., Sikorski P., 2020, Flora parku Pole Mokotowskie w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 65.1, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 33–42.

Wpłynęło: 06.06.2019
Zaakceptowano: 19.11.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 65.1, s. 43–52

Posted on by

Roślinność parku Pole Mokotowskie w Warszawie

Vegetation of the Pole Mokotowskie park in Warsaw

Piotr SIKORSKI
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Instytut Inżynierii Środowiska
e-mail: piotr_sikorski@sggw.pl
ORCID: 0000-0002-5611-4731
Barbara SUDNIK-WÓJCIKOWSKA
Uniwersytet Warszawski
Wydział Biologii
Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych
e-mail: barbara.sudnik@uw.edu.pl
ORCID: 0000-0001- 6022-9235
Karolina KAIS
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Instytut Inżynierii Środowiska
e-mail: karolina_kais@sggw.pl

Zarys treści: Na podstawie wykonanej mapy roślinności rzeczywistej i porównania zdjęć fitosocjologicznych z lat 1985–2013 przedstawiono aktualny stan zieleni parku Pole Mokotowskie w Warszawie oraz oceniono zmiany struktury wybranych fitocenoz. Na zbiorowiska roślinne parku składają się: trawiaste murawy, młode, sztucznie posadzone zadrzewienia oraz jeszcze młodsze zarośla powstałe z samosiewów. Zieleń zadrzewień i różnego typu trawników na przestrzeni ostatnich kilku dekad nie zmieniła się istotnie. W płatach zadrzewień zauważono wzrost udziału gatunków leśnych i spadek antropogenicznych, co jest pozytywnym symptomem. Jest to efekt podsadzania dobranych gatunków roślin oraz zaprzestania koszenia i wygrabiania darni.

Słowa kluczowe: zbiorowiska roślinne, park miejski, zieleń miejska

Abstract: On the basis of the actual vegetation map and analysis of phytosociological relevés from years 1985– 2013, the current state of green areas of the Pole Mokotowskie park in Warsaw is presented along with its structure transformation in the selected plant communities patches. The park is composed of intensively trampled grasslands and very young woodland patches created due to natural succession. The green areas of woodlands and lawns haven’t undergone significant changes over the course of last decades, despite the fact that potentially this time could suffice for the habitat to stabilize, by e.g. enrichment in number of species, which is frequently observed in similar objects. In the woodlands investigated the percentage of forest plant species was noted, followed by decline of plants associated with anthropogenic disturbances, which can be considered a positive change in the habitat. It is the effect of artificial vegetation enrichment in some places by introducing new plantings and decrease of mowing and turf raking intensity.

Keywords: plant communities, urban park, urban greenspace

Zalecany sposób cytowania/Cite as: Sikorski P., Sudnik-Wójcikowska B., Kais K. 2020, Roślinność parku Pole Mokotowskie w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 65.1, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 43–52.

Wpłynęło: 10.05.2019
Zaakceptowano: 15.11.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

 

T. 65.1, s. 53-60

Posted on by

Makrofauna bezkręgowa wód parku Pole Mokotowskie w Warszawie

Macroinvertebrates in water bodies in the Pole Mokotowskie park in Warsaw

Andrzej KOŁODZIEJCZYK
Uniwersytet Warszawski
Wydział Biologii
Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych
e-mail: a.kolodziejczyk@uw.edu.pl
ORCID: 0000-0003-1035-5203
Krzysztof LEWANDOWSKI
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Wydział Nauk Ścisłych i Przyrodniczych
e-mail: krzysztof.lewandowski@uph.edu.pl

Zarys treści: Badania przeprowadzone w niewielkich, płytkich, sztucznych zbiornikach wodnych parku Pole Mokotowskie w Warszawie wykazały obecność w części z nich dosyć bogatej ilościowo, latem do prawie 3 tysięcy osobników na m2, oraz zróżnicowanej makrofauny bezkręgowej (łącznie 22 taksony). Pomimo tego, że zbiorniki te istnieją zaledwie od około pięćdziesięciu lat, oraz skrajnych warunków środowiskowych (długie okresy osuszania, brak osadów dennych i prawie całkowity brak makrofitów) i odizolowania od innych środowisk wodnych, licznie występują tu organizmy spędzające w wodzie cały cykl życiowy – ślimaki, małże i skorupiaki; mniej licznie pijawki. Liczna, choć mało zróżnicowana była fauna owadów, nieliczne były skąposzczety. Stwierdzono obecność dwóch gatunków z Czerwonej Listy zwierząt bezkręgowych w Polsce – pijawki Dina lineata i małża kruszynki delikatnej, Musculium lacustre.

Słowa kluczowe: okresowe zbiorniki wodne, makrofauna bezkręgowa, mięczaki, zasiedlanie

Abstract: The study was carried out in small, shallow, artificial water bodies in the Pole Mokotowskie park in Warsaw. Rich and diversified invertebrate macrofauna were found (in summer up to almost 3,000 individuals per m2 and total of 22 taxa). Despite the short time of existence of these water bodies (about 50 years), extreme environmental conditions (long periods of drying, lack of bottom sediments and almost total lack of macrophytes) and isolation from other waters, there are numerous organisms that spend their entire life cycle in the water – snails, bivalves and crustaceans; less leeches. The fauna of insects was numerous, but not very diverse; the oligochaetes were few. Two species from the Red List of invertebrate animals in Poland – the leech Dina lineata and bivalve Musculium lacustre were found.

Key words: periodical water bodies, macroinvertebrates, molluscs, colonization

Zalecany sposób cytowania/Cite as: Kołodziejczyk A., Lewandowski K., 2020, Makrofauna bezkręgowa wód parku Pole Mokotowskie w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 65.1, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 53–60.

Wpłynęło: 10.05.2019
Zaakceptowano: 11.11.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 65.1, s. 67-72

Posted on by

Biedronkowate (Coleoptera: Coccccinellidae) Pola Mokotowskiego w Warszszawie

Ladybird beetles (Coleoptera: Coccinellidae) of Pole Mokotowskie in Warsaw

Piotr CERYNGIER
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Instytut Nauk Biologicznych
e-mail: p.ceryngier@uksw.edu.pl
ORCID: 0000-0003-1085-9751
Jerzy ROMANOWSKI
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Instytut Nauk Biologicznych
e-mail: j.romanowski@uksw.edu.pl
ORCID: 0000-0003-1050-6403

Zarys treści: W okresie od 12 kwietnia do 17 października 2016 roku przeprowadzono odłowy i obserwacje biedronkowatych w zachodniej części parku miejskiego Pole Mokotowskie w Warszawie. Zarejestrowano 1073 osobniki należące do 23 gatunków. Zdecydowanym dominantem była inwazyjna biedronka azjatycka (Harmonia axyridis), stanowiąc 64,6% ogółu odnotowanych osobników biedronek. Gatunek ten dominował we wszystkich wyróżnionych typach środowisk: na drzewach i krzewach liściastych (73,5%), drzewach iglastych (49%) oraz w warstwie roślinności zielnej (24%). Większość stwierdzonych na Polu Mokotowskim gatunków biedronek występuje w Polsce pospolicie. Trzy gatunki, Adalia conglomerata, Clitostethus arcuatus i Rhyzobius chrysomeloides, należą do stosunkowo rzadko wykazywanych.

Słowa kluczowe: Harmonia axyridis, park miejski, faunistyka, bioróżnorodność, ekologia miasta, środowiska antropogeniczne, Polska

Abstract: Between 12 April and 17 October 2016, we surveyed the ladybird beetles in the western part of the Warsaw park Pole Mokotowskie. Altogether, we recorded 1073 ladybird individuals belonging to 23 species. The invasive harlequin ladybird (Harmonia axyridis) was a very clear dominant, accounting for 64.6% of all recorded ladybirds. This species predominated in all habitat types distinguished by us: on deciduous trees and shrubs (73.5%), on coniferous trees (49%) and in the layer of herbaceous vegetation (24%). The majority of ladybird species recorded in this study commonly occur in Poland. Three species, Adalia conglomerata, Clitostethus arcuatus and Rhyzobius chrysomeloides, belong to those relatively rarely recorded.

Keywords: Harmonia axyridis, city park, faunistics, biodiversity, urban ecology, anthropogenic habitats, Poland

Zalecany sposób cytowania/Cite as: Ceryngier P, Romanowski J., 2020, Biedronkowate (Coleoptera: Coccinellidae) Pola Mokotowskiego w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 65.1, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 67–72.

Wpłynęło: 09.05.2019
Zaakceptowano: 17.11.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 65.1, s. 83-90

Posted on by

Trzmiele i trzmielce (Hymenoptera: Apidae, Bomb mb ini) w parku Pole Mokotowskie w Warszawie

Bumblebees and cuckoo bumblebees (Hymenoptera: Apidae, Bombini) of Pole Mokotowskie in Warsaw, Poland

Barbara ZAJDEL
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Instytut Nauk o Zwierzętach
Samodzielna Pracowania Pszczelnictwa
e-mail: bzajdel@o2.pl
ORCID: 0000-0002-9504-4748
 Kornelia KUCHARSKA
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Instytut Nauk o Zwierzętach
Katedra Biologii Środowiska Zwierząt
 Mikołaj BORAŃSKI
Instytut Ogrodnictwa
Zakład Pszczelnictwa w Puławach
 Jakub GĄBKA
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Instytut Nauk o Zwierzętach
Samodzielna Pracowania Pszczelnictwa
Zbigniew KAMIŃSKI
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Instytut Nauk o Zwierzętach
Samodzielna Pracowania Pszczelnictwa

Zarys treści: Obserwacje trzmieli i trzmielców (Bombus) prowadzono w parku Pole Mokotowskie w Warszawie od początku kwietnia do początku września 2016 roku. Ogółem zarejestrowano 598 osobników należących do 6 gatunków trzmieli i 2 gatunków trzmielców. Gatunkami najliczniej spotykanymi były: trzmiel ziemny (Terrestribombus Vogt, 1911) i trzmiel kamiennik (B. lapidarius (Linnaeus, 1758)). Stwierdzono obecność innych gatunków z rodzaju Bombus, takich jak: B. pascuorum (Scopoli, 1763), B. pratorum (Linnaeus, 1761), B. hortorum (Linnaeus, 1761), B. hypnorum (Linnaeus, 1758), B. rupestris (Fabricius, 1793) i B. campestris (Panzer, 1801).

Słowa kluczowe: Bombini, Bombus, park miejski, obszary miejskie, Pole Mokotowskie, Warszawa

Abstract: Observations of bumblebees (Bombus) were conducted in Pole Mokotowskie Park in Warsaw from the beginning of April to the beginning of September 2016. In total, 598 individuals belonging to 6 species of bumblebees and 2 species of cuckoo bumblebees were registered. The most abundant species were: buff-tailed bumblebee (Terrestribombus Vogt, 1911) and red-tailed bumblebee (Bombus lapidarius (Linnaeus, 1758)). We found other species of bumblebee in the park such as B. pascuorum (Scopoli, 1763), B. pratorum (Linnaeus, 1761), B. hortorum (Linnaeus, 1761), B. hypnorum (Linnaeus, 1758), B. rupestris (Fabricius, 1793) i B. campestris (Panzer, 1801).

Keywords: Bombini, Bombus, city park, urban area, Pole Mokotowskie, Warsaw

Zalecany sposób cytowania/Cite as: Zajdel B., Kucharska K., Borański M., Gąbka J., Kamiński Z., 2020, Trzmiele i trzmielce (Hymenoptera: Apidae, Bombini) w parku Pole Mokotowskie w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 65.1, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 83-90

Wpłynęło: 10.05.2019
Zaakceptowano: 06.11.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 65.1, s. 73-82

Posted on by

Mrówki Pola Mokotowskiego w Warszawie

Ants of the Pole Mokotowskie in Warsaw

Gema TRIGOS-PERAL
Polska Akademia Nauk
Muzeum i Instytut Zoologii
e-mail: gema_trigos@miiz.waw.pl
ORCID: 0000-0002-8713-5703
Magdalena WITEK
Polska Akademia Nauk
Muzeum i Instytut Zoologii
ORCID: 0000-0002-6172-8981
Wojciech CZECHOWSKI

Zarys treści: Urbanizacja prowadzi do głębokich przekształceń naturalnych siedlisk, dlatego ochrona parków miejskich jest bezwzględnie konieczna. Stanowią one jedne z najważniejszych ostoi różnorodności biologicznej w środowisku zurbanizowanym. Pole Mokotowskie (65 ha) jest jednym z większych parków miejskich Warszawy. Ze względu na jego dużą wartość przyrodniczą zostały tam przeprowadzone badania różnorodności biologicznej na przykładzie mrówek jako uznanej grupy wskaźnikowej owadów, coraz częściej używanej do oceny przyrodniczej jakości środowisk zantropogenizowanych i pomocnej w ustanawianiu środków ich ochrony. Na podstawie uzyskanych wyników uznano Pole Mokotowskie jako wart zachowania, cenny przyrodniczo miejski teren zieleni, proponując zarazem szereg modyfikacji w sposobie jego zagospodarowania celem wzmocnienia jego roli ekologicznej jako ostoi różnorodności biologicznej w obrębie Warszawy.

Słowa kluczowe: biowskaźniki, Formicidae, owady, różnorodność biologiczna, urban fauna, urban greenery

Abstract: Urbanization is associated with the strong transformation of natural habitats, thus the protection of city parks is absolutely required, as they are one of the most important refuges for biodiversity in an urban environment. Pole Mokotowskie (65 ha) is one of the biggest parks of Warsaw city with a high natural value. Therefore, research on the biodiversity was conducted there and ants were used as a bioindicator group. Ants are often use to assess the environmental quality of the anthropogenic environment and they serve to establish proper management procedures to protect biodiversity of parks. Our results clearly demonstrated that, park Pole Mokotowskie should be protected as it is very valuable natural green area of the city. We also proposed a number of modifications in management activities to increase the ecological role of this park as a refuge of biodiversity in Warsaw.

Keywords: bioindicators, Formicidae, insects, biodiversity, urban fauna, urban greenery

Zalecany sposób cytowania/Cite as: Trigos-Peral G., Witek M., Czechowski W., 2020, Mrówki Pola Mokotowskiego w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 65.1, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 73–82.

Wpłynęło: 12.05.2019
Zaakceptowano: 28.11.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)