Author Archive: Jarek

T. 64.4, ss. 79–90

Posted on by

Geografia i literatura piękna – spojrzenie na Amerykę Łacińską

Geography and Literature – Latin American perspective

Bogumiła LISOCKA-JAEGERMANN
Uniwersytet Warszawski, Ośrodek Studiów Amerykańskich
e-mail: bjlisock@uw.edu.pl
ORCID: 0000-0002-3956-0369

Zarys treści: Tekst stanowi próbę ukazania związków między geografią i literaturą piękną w Ameryce Łacińskiej. Pokazuje zmieniające się znaczenie literackich wizerunków przyrody i przestrzeni – od epoki odkryć poprzez czasy kolonialne, okres wybijania się państwa regionu na niepodległość, aż po XXI wiek. Podkreśla ich rolę w procesach konsolidacji państw i budowania tożsamości narodowej. Wskazuje też na bezpośrednie i pośrednie relacje między światem literatury i geografią traktowaną jako dyscyplina badawcza.

Słowa kluczowe: przestrzeń, geografia, literatura, Ameryka Łacińska

Abstract: The text aims at showing the relationship between geography and literature in Latin America. It analyses the changing meaning of literary images of nature and space – starting with Columbus accounts of discovery through colonial times, the period of the region’s emerging independence, to the 21st century, emphasizing their role within processes of consolidation of states and national identity building. The author also points to direct and indirect relations between the world of literature and geography treated as a research discipline and its institutions.

Key words: space, geography, literature, Latin America

Zalecany sposób cytowania / Cite as: Lisocka-Jaegermann B., 2019, Geografia i literatura piękna – spojrzenie na Amerykę Łacińską, Prace i Studia Geograficzne, 64.4, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 79–90.

Wpłynęło: 31.07.2019
Zaakceptowano: 08.11.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.4, ss. 67–77

Posted on by

O literackiej topografii dawnych dworów polsko-inflanckich

On the Literary Topography of Old Polish-Livonian Manors

Teresa RĄCZKA-JEZIORSKA
Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
e-mail: teresa.raczka-jeziorska@ibl.waw.pl
ORCID: 0000-0003-4857-9480

Zarys treści: Już w ujęciu przedstawicieli epoki baroku autorami rysunków wyobrażających przestrzeń ziemi byli nie tylko wyuczeni w tej materii geometrzy. Wątek swoistej korespondencji poezji, geografii i malarstwa, w którym na plan pierwszy wysuwają się mapy, aktywizuje się zwłaszcza w epoce romantyzmu. Atlas geograficzny staje się wówczas pożądanym narzędziem nie tylko w podróży do mniej lub bardziej oddalonych zakątków rodzinnego kraju, ale również w twórczości literackiej. W prezentowanym artykule podjęto próbę zbadania czy świadomość tego pokrewieństwa sztuk przekładała się na pisarstwo autorów pochodzących z najbardziej odległego na północ terenu dawnego państwa polsko-litewskiego tzw. Inflant Polskich (współczesnej Łatgalii na Łotwie), czyli regionu, którego krajobraz tworzyło nie tylko barwne środowisko naturalne, w postaci łąk, lasów, rzek i jezior, ale przede wszystkim majątki, dwory, pałace miejscowego ziemiaństwa.

Słowa kluczowe: Inflanty Polskie, Łatgalia, mapa, ziemiaństwo, geopoetyka, wędrówka

Abstract: Already in the perception of Baroque’s representatives not only trained geometers could be the authors of drawings presenting areas of land. Especially during the Romantic period the motif of unique correspondence between poetry, geography and painting, where maps moved to the forefront, becomes active. The geographical atlas becomes then a desired tool not only for travel to more or less distant locations of their homelands, but also in literary works. The presented article undertakes an attempt to research whether the awareness of this affinity of arts translated into the writings of authors coming from the northernmost area of the former Polish-Lithuanian state, the so called Polish Livonia (modern Latgale in Latvia), that is a region where the landscape was created not only by the colourful natural environment, in the form of meadows, forests, rivers and lakes, but most of all manors, houses, and palaces of the local gentry.

Key words: Polish Livonia, Latgale, map, landed gentry, geopoetics, journey

Zalecany sposób cytowania / Cite as: Rączka-Jeziorska T., 2019, O literackiej topografii dawnych dworów polsko-inflanckich, Prace i Studia Geograficzne, 64.4, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 67–77.

Wpłynęło: 25.08.2019
Zaakceptowano: 14.01.2020

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.4, ss. 53–65

Posted on by

Uporczywe kartografie i mapy z Doliny Muminków

A Wrongheaded Approach to Cartography in Humanities and Maps from Moominvalley

Włodzimierz Karol PESSEL
Uniwersytet Warszawski, Instytut Kultury Polskiej
e-mail: wkpessel@gmail.com
ORCID: 0000-0002-2967-3415

Zarys treści: Artykuł porusza zagadnienie trudności w przekraczaniu granic między geografią i kartografią a naukami o kulturze i wiedzą o literaturze. Autor opiera się na tezie, że nakładanie siatki kartograficznej na przestrzenie wyimaginowanie nie jest możliwe. Złudzenie takie stanowi efekt zmetaforyzowania aparatu pojęciowego humanistów; używane przez nich pojęcia, zamiast przylegać do zjawisk, jedynie do nich przybliżają. Ma to jednak pewien skutek pożyteczny: dostrzeganie przez badaczy zależności między strukturami dzieł a strukturami przestrzennymi. Świetnego przykładu wykorzystania map jako kulturowo specyficznych strategii wizualnych dostarcza twórczość Tove Jansson. Autorka cyklu opowiastek o Muminkach kreśliła mapy ze świadomością metaforycznego charakteru takiego zabiegu, a przy tym historyczności konwencji graficznych w zapisie informacji o przestrzeni. Dolina Muminków miała niewątpliwie pewne znamiona eskapistyczne, jednakże zostały one podporządkowane nowemu, powojennemu porządkowi geograficznemu i geopolitycznemu, pojałtańskiej mapie Europy i Finlandii. Scharakteryzowanie map z książeczek Tove Jansson doprowadza autora do wniosku, że Jansson zdemaskowała naiwne podejście do kartografii, postawę kulturową, wedle jakiej mapy ustanawiają prawdy o kształcie świata, tworzą wizualne homologie terytoriów. Jansson niejako antycypowała epokę nadużywania idei map, zarówno w naukach humanistycznych, jak w codziennych dyskursach.

Słowa kluczowe: Tove Jansson, mapy Doliny Muminków, Finlandia, geopoetyka, mapowanie, zwrot przestrzenny, kartografia w historii kultury

Abstract: The article addresses the difficulties of crossing the boundaries between geography and cartography on one side, and cultural studies as well as literary studies on the other side. The author relies on the argument that it is not possible to impose cartographic grid on imaginary spaces. Such illusion is the effect of the transformation of humane terminology into the set of metaphors. The concepts humanists use only bring them closer rather than adhere to phenomena. However, this has also a useful effect, i.e. abstracting key points in relations between structures of literary works and spatial structures by researchers. A great example of using maps as a culturally specific visual strategy are the works of Tove Jansson. Moomin stories’ author made maps with awareness of the metaphorical nature of such a procedure, and of the historicity of the graphic conventions in the notating of space information. Moominvalley had undoubtedly some escapist hallmarks, but it was subordinated to the post-war geographical and geopolitical order, the new map of Europe and Finland after Yalta Conference. Characterizing maps from Moomin books leads the author to conclude that Jansson has debunked a naïve approach to mapping, namely, a cultural attitude according to which maps establish truths about the shape of the world and create visual homologies of territories. In some way, Tove Jansson anticipated misusing of idea of maps, both in humanities and in everyday discourses.

Key words: Tove Jansson, Moominvalley’s maps, Finland, geopoetics, mapping, spatial turn, cartography in cultural history

Zalecany sposób cytowania / Cite as: Pessel K.W., 2019, Uporczywe kartografie i mapy z Doliny Muminków, Prace i Studia Geograficzne, 64.4, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 53–65.

Wpłynęło: 04.08.2019
Zaakceptowano: 12.01.2020

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.4, ss. 43–51

Posted on by

Powieść geograficzna – Dunaj Claudio Magrisa

Geographical novel – Danube by Claudio Magris

Elżbieta KONOŃCZUK
Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Filologiczny
e-mail: elkononczuk@gmail.com
ORCID: 0000-0002-9544-6595

Zarys treści: Tematem artykułu jest dzieło Claudio Magrisa Dunaj, będące zapisem wędrówek od źródła do ujścia rzeki. Niniejsza interpretacja ma na celu dowieść konieczności włączenia w ramy geopoetyki refleksji genologicznej i potwierdzić tym samym tezę Franco Morettiego o nierozerwalnym związku między geografią a morfologią dzieła literackiego. W kontekście przestrzennej teorii gatunków literackich, proponuję odczytanie utworu Magrisa jako powieści geograficznej.

Słowa kluczowe: powieść geograficzna, gatunki przestrzenne, geopoetyka, Dunaj, Claudio Magris

Abstract: The subject of the article is the work of Claudio Margis Danube, which is a report of wandering from the source to the river mouth. This interpretation advocates for the need to include genetic reflection in the framework of geopoetics and thus confirm the thesis of Franco Moretti about the inseparable connection between geography and the morphology of a literary work. In the context of the spatial theory of literary genres, I suggest reading the work of Magris as a geographical novel.

Key words: geographical novel, spatial genres, geopoetics, Danube, Claudio Magris

Zalecany sposób cytowania / Cite as:  Konończuk E., 2019, Powieść geograficzna – Dunaj Claudio Magrisa, Prace i Studia Geograficzne, 64.4, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 43–51.

Wpłynęło: 16.07.2019
Zaakceptowano: 06.11.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.4, ss. 11–42

Posted on by

„Geograficzność” w tekstach piosenek zespołu Grateful Dead

„Geographicity” in the lyrics of the Grateful Dead band

Andrzej KOWALCZYK

Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: akowalczyk@uw.edu.pl
ORCID: 0000-0002-7862-7001

Zarys treści: Istniejący w latach 1965-1995 zespół Grateful Dead odegrał istotną rolę może nie tyle w kształtowaniu nowych kierunków w muzyce rockowej, co w kształtowaniu postaw i relacji społecznych wśród młodzieży (chociaż nie tylko) amerykańskiej. Mająca swoje korzenie w subkulturze (Beat Generation), jaka powstała w latach 50-60. XX w. w San Francisco, grupa należała do prekursorów tzw. psychodelicznego rocka, aczkolwiek w jej utworach można znaleźć silne związki z muzyką folkową, country i bluesem. Fenomen Grateful Dead polega nie tylko na tym, iż grupa miała wielu słuchaczy (zwanych Deadheads, którzy jeździli wraz z nią z koncertu na koncert), ale przede wszystkim na tym, iż w słowach wykonywanych piosenek można odnaleźć wiele odniesień do podróżowania, przemierzania dużych odległości itp. Te odniesienia sprawiły, iż autor prezentowanego artykułu postanowił zająć się kwestią „geograficzności” piosenek grupy Grateful Dead. Po poddaniu analizie tekstów kilkudziesięciu utworów wyróżnił kilka typów „geograficzności”. Najprostszy typ dotyczy piosenek, w których są wymienione jedynie obiekty geograficzne (często jeden), natomiast najbardziej zaawansowany typ obejmuje utwory, jakich treść dotyczy pewnej fabuły o wymiarze przestrzennym (geograficznym). 

Słowa kluczowe: „geograficzność”, słowa piosenek, Grateful Dead 

Abstract: The Grateful Dead band, existing in 1965-1995, played an important role not so much in shaping new directions in rock music but in shaping attitudes and social relations among youth (though not only) Americans. It has roots in the subculture (Beat Generation), which was created in the 1950s-1960s in San Francisco area. The group belonged to the precursors of the so-called psychedelic rock, although in its works we can find strong relationships with folk, country and blues music. The phenomenon of the Grateful Dead lies not only in the fact that the band had many fans (called Deadheads, who rode with her from the concert to the concert), but most of all in the fact that in the words of the songs you could find many references to traveling, trip around etc. These references made the author of the presented article decide to deal with the issue of „geographicity” of the songs of the Grateful Dead group. After analyzing the texts of several dozens of works, he distinguished several types of „geographicity”. The simplest type concerns songs in which only geographical objects are mentioned (often one), while the most advanced type includes lyrics whose content concerns a plot with a spatial (geographical) dimension. 

Key words: „geographicity”, song lyrics, Grateful Dead

Zalecany sposób cytowania / Cite as: Kowalczyk A., 2019, „Geograficzność” w tekstach piosenek zespołu Grateful Dead, Prace i Studia Geograficzne, 64.4, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 11–42. 

Wpłynęło: 17.07.2019
Zaakceptowano: 04.01.2020 

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)