Author Archive: Jarek

T. 64.3, ss. 111-126

Posted on by

Przenikliwe myślenie Eugeniusza Romera o Polsce w Europie

Eugeniusz Romer’s far-sighted thinking about Poland in Europe

Mikołaj MADUROWICZ
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: m.madurowicz@uw.edu.pl

Zarys treści: Eugeniusz Romer był twórcą polskiej szkoły kartografii, ekspertem pokojowej konferencji w Paryżu (1919–1920), inicjatorem kongresu Międzynarodowej Unii Geograficznej w Warszawie, orędownikiem wieloimiennego patriotyzmu. Romer był geografem wszechstronnym, jego badawcza refleksja obejmowała kartografię, geomorfologię, klimatologię, hydrografię, glacjologię, oceanografię, jak też antropogeografię, demografię, geopolitykę, geografię historyczną i regionalną. Zaproponował światu pierwsze hipsometryczne ujęcie powierzchni całego globu i pojęcie „klimatu polskiego” oraz zarysował fizycznogeograficzną argumentację dla legitymizacji istnienia Polski w Europie (w tym „ideę pomostowości”) – m.in. w dokumentacji kartograficznej przedłożonej mocarstwom zachodnim na Kongresie Wersalskim. Zaakcentował konieczność przestrzennego myślenia o organizmach społeczno-historycznych. Dalekowzroczność myśli i działań Romera zasadzała się na zakotwiczeniu przekonań o państwach we względnie trwałej rzeczywistości geograficznej zamiast w koniunkturalnej konfiguracji politycznej.

Słowa kluczowe: Eugeniusz Romer, Polska, Europa, pomostowość, geografia, kartografia

Abstract: The article presents the most eminent Polish geographer of the XXth century – Eugeniusz Romer – and his constructive thought about Poland’s place in Europe. As a professor of geography at two universities: the Jan Kazimierz’s in Lviv and at the Jagiellonian in Cracow, he succeeded not only to work as an expert during the Paris Peace Conference (1919–1920), but also to initiate the Congress of the International Geographical Union in Warsaw. Romer was a miscellaneous geographer, because his scientific reflection included cartography, geomorphology, climatology, hydrography, glaciology, oceanography, anthropogeography, demography, geopolitics, historical and regional geography. As an extraordinary scholar, Romer proposed the world’s first hypsometric mapping of the entire Earth, the term “Polish climate”, and the physico-geographical arguments for legitimizing the existence of Poland in Europe (i.a. his famous “idea of bridging”). Romer treated both cartography and geography as a field of patriotism understood not in political terms, but rather in the spirit of a thorough recognition of the conditions and dynamics of spatial phenomena and processes. The far-sightedness of Romer’s thoughts and actions was based therefore on the embedding of beliefs about state entities in a relatively constant geographical reality, not in a political combination of transitory alliances.

Key words: Eugeniusz Romer, Poland, Europe, bridge, geography, cartography

Zalecany sposób cytowania/ Cite as: Madurowicz M., 2019, Przenikliwe myślenie Eugeniusza Romera o Polsce w Europie, Prace i Studia Geograficzne, 64.3, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 111-126.

Wpłynęło: 15.07.2019
Zaakceptowano: 30.09.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.3, ss. 93-109

Posted on by

Organizacja formalnych sposobów uspołecznienia przy wdrażaniu programów rewitalizacji – przypadki wybranych gmin Obszaru Metropolitalnego Warszawy

Organisation of formal ways of citizen participation in urban renewal programs implementation. Case of Warsaw Metropolitan Area municipalities

Rafał FLORCZYK
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: rafalflo@wp.pl

Zarys treści: Artykuł porusza problem uspołecznienia programów rewitalizacji za pomocą działalności zróżnicowanych, sformalizowanych kolegialnych podmiotów. Uzyskane wyniki wskazują, że badane Komitety Rewitalizacji i Zespoły ds. rewitalizacji różnią się przypisanymi zadaniami i wybranymi składami. Kompetencje analizowanych podmiotów ograniczają się głównie do wydawania opinii, przez co nie osiągają one wysokich szczebli w drabinie partycypacji.

Słowa kluczowe: rewitalizacja, partycypacja, Komitet Rewitalizacji, Zespół ds. rewitalizacji, program rewitalizacji

Abstract: The paper concerns the issue of differentiated forms of citizen participation in urban renewal programs implementation. There is a difference between Committees of Revitalisation and other formal ways of participation considering their tasks and compositions. All analysed forms are placed on the low levels of participation ladder.

Key words: urban renewal, participation, Revitalization Committee, urban renewal program

Zalecany sposób cytowania/ Cite as: Florczyk R., 2019, Organizacja formalnych sposobów uspołecznienia przy wdrażaniu programów rewitalizacji – przypadki wybranych gmin Obszaru Metropolitalnego Warszawy, Prace i Studia Geograficzne, 64.3, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 93-109.

Wpłynęło: 11.02.2019
Zaakceptowano: 20.08.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.3, ss. 69-91

Posted on by

Komercjalizacja współpracy międzygminnej? Rola spółek międzygminnych w dostarczaniu usług publicznych na tle innych form współpracy samorządowej

Commercialisation of inter-municipal cooperation? The role of inter-municipal companies in providing public services against the background of other forms of municipal cooperation

Marta LACKOWSKA
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: m.lackowska@uw.edu.pl
Paweł SWIANIEWICZ
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
pswian@uw.edu.pl
Aleksandra PICEJ
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
a.picej@student.uw.edu.pl

Zarys treści: W artykule zajmujemy się formą strukturalną i obszarami działań podejmowanych we współpracy międzygminnej, a także jej rolą w dostarczaniu usług publicznych. Głównym polem badawczym są spółki międzygminne – formy współpracy wprawdzie silnie zinstytucjonalizowane, a jednak często pomijane w studiach nad tym tematem. Porównujemy działalność spółek międzygminnych z innymi formami współpracy w Polsce, zakładając że cechuje je specyfika przejawiająca się w: (i) podejmowanych działaniach (działalność spółek komunalnych dotyczy świadczenia przez samorządy usług o charakterze dóbr prywatnych, za które pobiera się odpłatność od użytkowników i częściej nastawione są na bieżące wykonywanie zadań, niż na inwestycje infrastrukturalne) oraz (ii) we wtórnym charakterze spółek wobec innych form współpracy międzygminnej.

Słowa kluczowe: współpraca międzygminna, spółki międzygminne, związki międzygminne, dostarczanie usług publicznych, Polska

Abstract: The article focuses on differences between various legal forms of inter-municipal cooperation (IMC) in Poland. In particular, it looks at inter-municipal companies, as a highly institutionalised form often neglected in the studies on IMC. Analysing their structure, we try to define the main composition-types of those units. We also analysis the role of inter-municipal companies in the service provision, comparing it to the role played by other forms of IMC. Our hypothesis behind these studies is that intermunicipal companies operate in different fields and with different aims than inter-municipal unions – they are focused on current service provision (especially those of a private good character) rather than on investments and absorption of the external funding – and that the companies are often derivatives of other forms of IMC.

Key words: inter-municipal cooperation, inter-municipal companies, inter-municipal unions, public service delivery, Poland

Zalecany sposób cytowania/ Cite as: Lackowska M., Swianiewicz P., Picej A., 2019, Komercjalizacja współpracy międzygminnej? Rola spółek międzygminnych w dostarczaniu usług publicznych na tle innych form współpracy samorządowej, Prace i Studia Geograficzne, 64.3, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 69-91.

Wpłynęło: 05.12.2018
Zaakceptowano: 20.08.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.3, ss. 47-67

Posted on by

Teoretyczny aspekt klęski żywiołowej. Studium skutków wybranych zagrożeń naturalnych w Stanach Zjednoczonych Ameryki

The theoretical aspect of the natural disaster. Study of the effects of selected natural hazards in the United States of America

Dorota RUCIŃSKA
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: dmrucins@uw.edu.pl

Zarys treści: Celem pracy był przegląd literatury, analiza opisowa występowania wybranych zagrożeń biotycznych w Stanach Zjednoczonych Ameryki oraz wskazanie regionów i stanów o podwyższonym ryzyku strat, jak również zróżnicowaniu ryzyka utraty życia lub zdrowia. Było to podstawą do teoretycznej dyskusji nad zasadnością klasyfikowania wybranych zagrożeń jako klęski żywiołowej stosując kryteria międzynarodowe. Analiza ta wpisuje się w zakres Ram Sendai na rzecz Ograniczenia Katastrof 2015-2030 obejmujący mi.in. zagrożenia biologiczne.

Słowa kluczowe: klęska żywiołowa, zagrożenia naturalne, zagrożenia biotyczne, skutki, Stany Zjednoczone Ameryki

Abstract: The article presents a literature review and a descriptive analysis of occurrence of selected biotic hazards in the United States of America. It includes analysis of regions and states of increased risk of losses as well as diversity of life or health risk. The analysis serves as the basis for a theoretical academic discussion on the classification of selected hazards as natural disasters. This analysis falls within the scope of Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015-2030 that covers biological threats.

Key words: natural disaster, natural hazards, biotic hazards, impacts, the U.S.A.

Zalecany sposób cytowania/ Cite as: Rucińska D., 2019, Teoretyczny aspekt klęski żywiołowej. Studium skutków wybranych zagrożeń naturalnych w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Prace i Studia Geograficzne, 64.3, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 47-67.

Wpłynęło: 22.05.2018
Zaakceptowano: 30.06.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.3, ss. 37-47

Posted on by

Fotografia lotnicza jako narzędzie do identyfikacji kopalnych poligonów mrozowych – przegląd literatury

Aerial photography as a tool in identification of fossil frost polygons – literature review

Patrycja FABIJAŃSKA
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: p.fabijanska@student.uw.edu.pl
Maciej DĄBSKI
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: mfdabski@uw.edu.pl

Zarys treści: Artykuł dotyczy wykorzystania fotografii lotniczej jako narzędzia pomocnego w identyfikacji kopalnych poligonów mrozowych i ma charakter przeglądu literatury. W Polsce badania dotyczące tego tematu prowadzone są od lat siedemdziesiątych XX wieku i w większości obejmowały obszar Wielkopolski (teren młodoglacjalny), gdzie kliny wytworzone zostały w glinie zwałowej zlodowacenia Wisły i wypełnione zostały osadem piaszczystym. W celu ujęcia zagadnienia w szerszym aspekcie autorzy przytaczają również przykłady i metody, które zostały zastosowane na innych obszarach poza granicami Polski. Obecność obiektów antropogenicznych (współczesnych i archeologicznych) utrudnia niekiedy wykrycie poligonów mrozowych. W sprzyjających warunkach uwilgotnienia gleby i użytkowania terenu, fotografia lotnicza oparta na rejestracji promieniowania widzialnego ułatwia kartowanie zasięgu kopalnych struktur mrozowych świadczących o występowaniu plejstoceńskiej wieloletniej zmarzliny.

Słowa kluczowe: permafrost, poligony mrozowe, fotointerpretacja, plejstocen

Abstract: The article is a literature review concerning the use of aerial photography in identifying fossil frost polygons. In Poland, research on this topic has been conducted since the 1970s and concentrated in Wielkopolska (a young-glacial area), where sand wedges formed in the glacial till of Wisła Glaciation. In order to cover the issue in a broader sense, the authors also provide examples and methods that have been applied in other areas of outside Poland. The presence of anthropogenic objects (modern and archaeological), sometimes makes it difficult to detect frost polygons. Under favorable conditions for soil moisture and land use, aerial photography based on visible radiation facilitates the mapping of fossil frost structures that indicate the occurrence of Pleistocene permafrost.

Key words: permafrost, frost polygons, photointerpretation, Pleistocene

Zalecany sposób cytowania/ Cite as: Fabijańska P., Dąbski M., 2019, Fotografia lotnicza jako narzędzie do identyfikacji kopalnych poligonów mrozowych – przegląd literatury, Prace i Studia Geograficzne, 64.3, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 37-47.

Wpłynęło: 23.02.2019
Zaakceptowano: 30.06.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.3, ss. 23-36

Posted on by

Krajobraz turystyczny na Saint Vincent i Grenadynach jako element krajobrazu kulturowego

Tourism landscape on Saint Vincent and the Grenadines as a part of cultural landscape

Katarzyna PODHORODECKA
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: kpodhorodecka@uw.edu.pl

Zarys treści: Turystyka w Regionie Karaibskim w latach 2005–2016 rozwijała się bardzo dynamicznie, o czym świadczy zarejestrowany wzrost liczby przyjazdów turystów zagranicznych o 34% w tym regionie. Natomiast Saint Vincent i Grenadyny zanotowały spadek w liczbie przyjazdów cudzoziemców w analogicznym okresie wynoszący 11,3%. Wyspy te skupiały od 1% do 2% ruchu turystycznego małych obszarów wyspiarskich tego regionu. Celem artykułu była identyfikacja poszczególnych elementów krajobrazu turystycznego, które występują na Saint Vincent i Grenadynach oraz uzyskanie odpowiedzi na pytania: czy tutejsza turystyka wykorzystuje potencjał kulturowy do rozwoju produktu turystycznego?

Słowa kluczowe: Saint Vincent i Grenadyny, krajobraz turystyczny, krajobraz kulturowy, turystyka kulturowa

Abstract: The tourism in the Caribbean Region in 2005–2016 was growing rapidly, 34% growth in foreign tourists’ arrivals were recorded. However, Saint Vincent and the Grenadines recorded a decrease in foreign tourists’ arrivals by 11,3% in the same period. Those islands are responsible for 1–2% of tourist movement to small islands of this region. The aim of the article was to indicate the particular elements of tourism infrastructure in the landscape as a part of the cultural landscape on Saint Vincent and the Grenadines. The detailed aim was to answer the question whether the tourism industry uses the cultural potential of Saint Vincent and the Grenadines.

Key words: Saint Vincent and the Grenadines, tourism landscape, cultural landscape, culture tourism

Zalecany sposób cytowania/ Cite as: Podhorodecka K., 2019, Krajobraz turystyczny na Saint Vincent i Grenadynach jako element krajobrazu kulturowego, Prace i Studia Geograficzne, 64.3, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 23-36.

Wpłynęło: 04.02.2019
Zaakceptowano: 24.05.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.3, ss. 7-22

Posted on by

Krajobraz pogranicza – konceptualizacja pojęcia

Borderland landscape – conceptualisation of the term

Tomasz GRZYB
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
e-mail: t.grzyb@student.uw.edu.pl

Zarys treści: W artykule dokonano kompleksowego przeglądu historycznych i współczesnych poglądów geografów na istotę dwu zjawisk: krajobrazu oraz pogranicza. Przegląd ten posłużył jako podstawa opracowania autorskiej definicji terminu „krajobraz pogranicza”, syntetyzującej najistotniejsze wątki koncepcyjne obu omawianych zjawisk.

Słowa kluczowe: krajobraz, pogranicze, krajobraz pogranicza

Abstract: In the article author accomplished a complex overview of historical and contemporary opinions of geographers on the essence of two phenomena: landscape and borderland. The overview served as a basis of author’s own definition of the term „borderland landscape” that synthesizes most essential conceptual strands of both of elaborated phenomena.

Key words: landscape, borderland, borderland landscape

Zalecany sposób cytowania/ Cite as: Grzyb T., 2019, Krajobraz pogranicza – konceptualizacja pojęcia, Prace i Studia Geograficzne, 64.3, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 7-22.

Wpłynęło: 23.02.2019
Zaakceptowano: 08.05.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.4, ss. 111–122

Posted on by

Kilka uwag do genealogii krajobrazu narodowego na przykładzie Krajobrazu Polski Jerzego Smoleńskiego oraz Ziemi polskiej w pieśni zredagowanej przez Jana Lorentowicza

A few remarks on the genealogy of the national landscape on the example of Jerzy Smoleński Landscape of Poland and Polish Land in poetry edited by Jan Lorentowicz

Elżbieta RYBICKA
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki
e-mail: elzbieta.rybicka@uj.edu.pl
ORCID: 0000-0002-7643-5647

Zarys treści: Artykuł dotyczy refleksji nad krajobrazem na początku XX wieku w polskiej geografii i literaturze. Koncentruje się na mechanizmach, narzędziach i celach dyskursywnego wytwarzania krajobrazu narodowego. Przedmiotem analizy jest Krajobraz Polski Jerzego Smoleńskiego oraz antologia Ziemia polska w pieśni zredagowana przez Jana Lorentowicza. Analizowane zjawiska wskazują na specyficzne reguły widzenia krajobrazu w literaturze, wykorzystujące polonizację, selekcję, idealizację i archaizację. Dowodzą ponadto, że krajobraz zarówno w dyskursie geograficznym, jak i literackim odgrywał istotną rolę w kształtowaniu tożsamości narodowej.

Słowa kluczowe: krajobraz narodowy, historia literatury, geografia

Abstract: The article concerns reflection on the landscape at the beginning of the 20th century in Polish geography and literature. It focuses on mechanisms, tools and goals of discursive production of the national landscape. The subject of the analysis is Jerzy Smoleński’s Landscape of Poland and the anthology Polish land in the poetry edited by Jan Lorentowicz. The analyzed phenomena point to specific rules of landscape view in literature, using polonization, selection, idealization and archaization. They also prove that the landscape in both geographical and literary discourses played an important role in shaping national identity.

Key words: national landscape, history of literature, geography

Zalecany sposób cytowania / Cite as: Rybicka E., 2019, Kilka uwag do genealogii krajobrazu narodowego na przykładzie Krajobrazu Polski Jerzego Smoleńskiego oraz Ziemi polskiej w pieśni zredagowanej przez Jana Lorentowicza, Prace i Studia Geograficzne, 64.4, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 111–122.

Wpłynęło: 14.07.2019
Zaakceptowano: 02.01.2020

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.4, ss. 101–109

Posted on by

Atmosfera hipermarketu społecznego. Architektura w powieściach Michela Houellebecqa

The Atmosphere of Social Hypermarket. Architecture in Michel Houellebecq’s Novels

Andrzej LEŚNIAK
Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
e-mail: andrzej.lesniak@ibl.waw.pl
ORCID: 0000-0003-2654-0219

Zarys treści: Artykuł dotyczy wykorzystania architektury w powieściach Michela Houellebecqa. Celem artykułu jest analiza roli motywów architektonicznych i urbanistycznych w Mapie i terytorium oraz w Poszerzeniu pola walki – dwóch kluczowych utworach pisarza. Zgodnie z tezą autora nie są one jedynie tłem dla fabuły czy prezentowanych w powieściach poglądów, lecz pełnią aktywną rolę w tworzeniu najważniejszych elementów atmosfery utworów: poczucia wyczerpania i szkodliwości ideałów modernizmu, nastroju schyłku cywilizacji.

Słowa kluczowe: przestrzeń miejska, architektura, atmosfera, modernizm

Abstract: The article concerns the use of architecture in the novels of Michel Houellebecq. The aim of the article is to analyse the role played by the architectural and urbanistic motifs in Map and Territory and Whatever – two of the most important of the writer’s novels. According to the author of the article those motifs are not merely the background of the story or ideas presented in the novels, but they play an active role in creating the most vital elements of the works’ atmosphere: the feeling of exhaustion and mischievousness of modernist ideals and the mood of civilisational decay.

Key words: urban space, architecture, atmosphere, modernism

Zalecany sposób cytowania / Cite as: Leśniak A., 2019, Atmosfera hipermarketu społecznego. Architektura w powieściach Michela Houellebecqa, Prace i Studia Geograficzne, 64.4, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 101–109.

Wpłynęło: 14.07.2019
Zaakceptowano: 02.01.2020

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)

T. 64.4, ss. 91–100

Posted on by

Marzenia o zanikaniu: nomadyczne podmioty włoskiego pogranicza

Dreams about fading away: nomadic subjects of the Italian frontier

Natalia CHWAJA
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Instytut Neofilologii
e-mail: natalia.chwaja@up.krakow.pl
ORCID: 0000-0002-4330-5619

Zarys treści: Celem artykułu jest analiza figury „nomadycznego podmiotu” w twórczości Fulvia Tomizzy i Maura Covacicha, włoskojęzycznych pisarzy wywodzących się z terytorium północno-wschodniego pogranicza (Triest, półwysep Istria). Świadoma konstrukcja takiego podmiotu w wybranych dziełach tych autorów jest przejawem reakcji na konfliktogenny charakter opisywanych terytoriów i próbą konfrontacji z tożsamościowymi dylematami rodzącymi się w ich przestrzeni. W Nel chiaro della notte Tomizzy nomadyczne „ja” snuje oniryczną opowieść o zanikaniu i ostatecznym uwolnieniu, zaś u Covacicha (w jego rodzinnej sadze La città interiore) refleksja o „triesteńskiej nierozstrzygalności” ma wymiar terapeutyczny i pomaga odzyskać poczucie związku z terytorium.

Słowa kluczowe: podmioty nomadyczne, Fulvio Tomizza, Mauro Covacich, Triest, Istria

Abstract: The aim of the article is to analyse the figure of a „nomadic subject” in the works of Fulvio Tomizza and Mauro Covacich, Italian writers coming from the region of north-eastern frontier (Trieste, Istrian Peninsula). The choice of building such a subject, visible in several novels of those two authors can be interpreted as a symptom of reaction to the conflictual reality of the described area as well as an attempt of facing the identitary dilemmas generated by the frontier. As a result, Tomizza creates an oneiric tale of fading away that brings liberation, while Covacich (in his family saga La città interiore) shows some therapeutic effects of a „nomadic research”, thanks to which one regains the bond with the territory.

Key words: nomadic subjects, Fulvio Tomizza, Mauro Covacich, Trieste, Istria

Zalecany sposób cytowania / Cite as: Chwaja N., 2019, Marzenia o zanikaniu: nomadyczne podmioty włoskiego pogranicza, Prace i Studia Geograficzne, 64.4, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 91–100.

Wpłynęło: 24.07.2019
Zaakceptowano: 11.11.2019

Pobierz cały tekst w pdf / Get full text (pdf format)